Undang-undang Malaysia boleh dibahagi kepada dua jenis undang-undang—undang-undang bertulis dan adat kebiasaan. Adat kebiasaan ialah undang-undang yang digubal dalam perlembagaan atau dalam perundangan. Adat kebiasaan adalah undang-undang yang tidak terkandung dalam mana-mana statut serta boleh didapati dalam keputusan kes. Ini dikenali sebagai common law atau undang case law. Dalam situasi-situasi di mana tiada undang-undang yang menentukan keadaan tertentu, maka undang Malaysia boleh digunakan. Jika tiada undang Malaysia, maka digunakan undang Inggeris. Ada juga kes-kes Australia, India, dan Singapura yang digunakan sebagai kuasa yang meyakinkan.
Bangunan Sultan Abdul Samad pernah menempatkan mahkamah-mahkamah tertinggi Malaysia.Gunaan undang-undang Inggeris atau common law ditentukan dalam statut-statut ini. Seksyen 5 Kanun Prosedur Jenayah menyatakan bahawa undang-undang Inggeris boleh digunakan dalam kes-kes di mana tiada perundangan tertentu yang digubal. Begitu juga, dalam konteks undang-undang sivil, Seksyen 3 dan 5 Akta Undang-undang Sivil membenarkan penggunaan common law Inggeris, peraturan-peraturan ekuiti, dan statut-statut dalam kes-kes sivil Malaysia yang mana tiada undang-undang tertentu pernah digubal. Pada tahun 2007, Ahmad Fairuz Abdul Halim, Ketua Hakim Malaysia ketika itu, mempersoal perlunya mengambil jalan keluar dengan common law Inggeris padahal Malaysia sudah setengah abad merdeka[4] dan mencadangkan agar undang-undang tersebut diganti oleh perundangan Islam atau syariah.[3] Namun begitu, Majlis Peguam Malaysia membalas dengan menyatakan bahawa common law adalah sebahagian sistem perundangan Malaysia dan tiadanya asas untuk menggantikannya.[5] Rayuan mahkamah ke Majlis Rahsia di England telah dimansuhkan pada tahun 1985.
Prinsip stare decisis juga dikenakan dalam undang-undang Malaysia. Ini bermakna mana-mana keputusan oleh mahkamah yang lebih tinggi dalam hierarki akan mengikat mahkamah lebih rendah.
Badan undang-undang
Dalam istilah yang paling meluas, badan undang-undang boleh di bahagikan diatas dasar dimana siapakah pihak-pihak kepada satu tindakan. Adalah hanya untuk bidang perundangan yang kelihatan berbeza mempunyai pertindanan.
Undang-undang khusus
Cabang undang-undang khusus dalam satu sistem perundangan merangkumi undang-undang yang mengawal pertikaian antara individu peribadi (bukan negara). Cabang ini adalah cabang paling komprehensif undang-undang kerana berkait dengan semua kecederaan bukan jenayah yang dilakukan oleh seseorang kepada orang yang lain. Undang-undang khusus boleh merujuk kepada undang-undang sivil, tetapi tidak boleh dikelirukan dengan sistem perundangan sivil yang diamalkan ramai negara.
Undang-undang antarabangsa khusus adalah lanjutan pertikaian diantara individu yang merentasi persempadanan. Ia merangkumi kesemua kontrak perdagangan seperti bil-bil muatan (untuk perkapalan) dan hak-hak individu seperti warisan harta. Elemen penting undang-undang antarabangsa khusus masih belum dikodifikasikan (sebagai contoh lex situs tempat wajar pemilikan harta) tetapi telah diiktiraf pelbagai negara dengan itu masih wujud sebagai undang-undang adat.
Apabila tafsiran undang-undang antarabangsa khusus berlainan antara bidang-bidang kuasa, muncullah konflik undang-undang.
Undang-undang umum
Cabang undang-undang umum, secara umumnya, adalah undang-undang dalam suatu sistem perundangan yang merangkumi organisasi undang-undang pelbagai cabang kerajaan dan institusi-institusi negara, disamping pertikaian diantara negara dan individu peribadi yang bermastautin dalam negara berkenaan. Negara boleh membawa tindakan undang-undang keatas orang untuk perbuatan jenayah mereka, disamping pelanggaran undang-undang regulasi. Undang-undang umum boleh dibahagikan kepada tiga kategori; undang-undang Pentadbiran, Perlembagaan dan Jenayah.
Berdasarkan prinsip yang sama, individu juga boleh menyaman kerajaan untuk sebarang kesalahan yang ia timbulkan keatasnya. Ini termasuklah dasar pelanggaran regulasi, legislasi dalam perkara yang tidak menjadi bidang mereka, atau pelanggaran hak seseorang individu. Poin kedua-dua yang akhir ini biasanya diberi perlindungan dibawah perlembagaan satu negara.
Undang-undang prosedur
Undang-undang prosedur mengenai kawasan perundangan yang berkait proses undang-undang. Ini merangkumi sesiapa yang boleh mendapat akses kepada sistem kehakiman, bagaimana suatu bantahan dihantar, dan apakah hak-hak pihak yang terlibat. Secara lazimnya, ini dibawah dalam suatu kod prosidur sivil dan kod prosidur jenayah sesuatu negara. Akan tetapi ini juga merangkumi bukti yang menentukan apakah cara yang boleh digunakan untuk membuktikan fakta, disamping undang-undang berkenaan ganti rugi.
Undang-undang antarabangsa
Undang-undang antarabangsa adalah undang-undang berkenaan antara negara, atau individu-individu negara-negara berasingan, atau organisasi antarabangsa. Kedua-dua sumber utama cabang ini adalah undang-undang adat istiadat dan triti.
Falsafah perundangan
Falsafah perundangan adalah satu cabang falsafah yang mengkaji persoalan asas mengenai undang-undang dan sistem perundangan seperti "Apakah itu undang-undang?", "Apakah kriteria untuk pengesahan undang-undang?", "Apakah perhubungan diantara moraliti dan undang-undang?" dan persoalan-persoalan serupa lain.
Dalam tradisi Barat terdapat beberapa sekolah pemikiran tentang asas falsafah undang-undang. Pertamanya, terdapat undang-undang semulajadi, yang cuba untuk menerangkan undang-undang sebagai satu kualiti yang berada dalam manusia yang dianugerahkan oleh alam. Kedua, terdapat positivisme yang mempercayai bahawa undang-undang hanyalah seratus-peratus ciptaan manusia yang digunakan masyarakat untuk menjaga keamanan sosial. Ketiganya terdapat realisme undang-undang yang mempercayai bahawa undang-undang adalah satu peraturan yang dikenakan sesuka hati, berdasarkan kepercayaan dan kecenderungan para hakim sahaja. Intepretasisme undang-undang adalah satu teori kontemporari undang-undang yang berlainan daripada positivisme dan undang-undang semulajadi. Tradisi Timur juga mempunyai falsafah perundangan tersendiri seperti legalisme.
Antropologi undang-undang
Undang-undang mempunyai satu dimensi antropologi. Ia telah diiktiraf ahli falsafah Montesquieu bahawa sehingga sekarang, undang-undang dibentuk oleh masyarakat yang diperintahnya. Satu kontinum dimana pelbagai masyarakat boleh diletak membezakan "budaya undang-undang" dengan "budaya maruah". Untuk mempunyai satu budaya undang-undang, masyarakat mesti berada dalam satu keadaan dimana ada satu kerajaan wujud yang penguasaannya adalah susah untuk dielak serta diiktiraf sebagai sah. Orang perseorangan mengambil pertikaian mereka kepada kerajaan dan agen mereka untuk penyelesaian. Keadaan ini dibezakan dengan budaya maruah dimana kepatuhan kepada hak dan barangan orang lain didasarkan ketakutan balas dendam yang mungkin menimpa mereka sekiranya mereka bertindak melanggarinya.
Budaya undang-undang mesti dijagai. Ia boleh menghilang dengan kepatuhan terhadap undang-undang yang beransur-ansur lenyap, yang berlaku sekiranya kerajaan terlalu lemah untuk menguatkuasakannya, ataupun larangan ketat yang cuba menghampuskan amalan-amalan yang telah sekian lama wujud dalam budaya atau subbudaya satu masyarakat (sebagai contoh, pengamalan dowri di India). Apabila satu budaya undang-undang lenyap, ada kemungkinan besar budaya maruah naik menggantikannya.
Perbezaan diantara budaya undang-undang dan budaya maruah adalah bersifat antropologi; ia tidak merangkumi falsafah perundangan atau satu sudut penglihatan dalaman undang-undang. Dalam budaya maruah, kebanyakan orang masih bersetuju bahawa undang-undang "masih wujud". Para ahli falsafah undang-undang juga masih memanggil peraturan-peraturan mereka undang-undang untuk pelbagai tujuan.
Amalan undang-undang
Amalan undang-undang lazimnya dikawal oleh satu organisasi kerajaan atau satu badan regulasi bebas seperti persatuan peguam, majlis peguam, dan persatuan undang-undang. Untuk mengamalkan undang-undang, badan regulasi berkenaan mesti mengesahkan pengamal berkenaan. Biasanya ini memestikan pembelajaran undang-undang selama tiga atau empat tahun di fakulti undang-undang sesebuah universiti atau di sekolah undang-undang bebas. Kemudiannya, pelajar yang tamat pengajian undang-undangnya diberi ijazah Bachelor of Laws, Bachelor of Civil Law atau Juris Doctor. Selepas ini pula satu peperiksaan kemasukan (seperti kemasukan bar) perlu diduduki. Sesetengah negara pula mewajibkan satu lagi kelayakan vokasional sebelum seseorang dibenarkan mengamalkan undang-undang. Dalam kes dimana seseorang ingin menjadi barrister, ini akan bersambungkan Ijazah barrister-at-law diikuti oleh pengajaran oleh satu lagi barrister berpengalaman.
Ijazah undang-undang lajutan juga sering dikejari, walaupun meraka adalah ijazah akademik dan tidak diperlukan untuk pengamalan undang-undang. Ini merangkumi Master of Laws, Master of Legal Studies dan Doctor of Laws.
Selepas diakreditasi, seseorang peguam biasaya akan berkerja di satu firma guaman, dalam satu kamar sebagai satu pengamal sendiri, untuk satu kerajaan atau sebagai penasihat satu badan koperat. Satu lagi pilihan adalah untuk menjadi penyelidik undang-undang yang memberi perkhidmatan secara permintaan selidikan undang-undang melalui satu perkhidmatan komesial atau secara bebas. Ramai orang yang terlatih dalam bidang perundangan menggunakan ilmu mereka diluar bidang undang-undang secara keseluruhan.
Satu komponen signifikan kepada pengamalan undang-undang dalam tradisi common law melibatkan penyelidikan undang-undang untuk mengenalpasti situasi perundangan terkini. Ini biasanya merangkumi pencarian dalam loporan kes, periodikal undang-undang dan legislasi. Pengamalan undang-undang juga merangkumi penyediaan dokumen seperti rayuan mahkamah, taklimat yang berpengaruh, kontrak, surat-surat warisan dan amanah. Rundingan dan penyelesaian pertikaian juga merupakan sebahagian penting pengamalan undang-undang mengikut bidang.
Salah faham umum
Keadilan disamakan dengan undang-undang
Sebahagian masyarakat berpendapat keadilan itu adalah undang-undang dan undang-undang adalah adil. Sebenarnya jika dilihat daripada aspek definisi moden undang-undang, keadilan berbeza dengan undang-undang. Idealnya suatu undang-undang itu adalah adil. Namun realitinya undang-undang tidak semestinya adil. Sebagai contoh sesuatu rang undang-undang akan menjadi undang-undang yang sah apabila diluluskan oleh Parlimen. Namun, tidak semestinya undang-undang tersebut akan dirasa adil oleh semua ahli masyarakat. Walau bagaimanapun jika dilihat undang-undang daripada falsafah Undang-undang Islam, maka umat Islam yang berpengetahuan percaya bahawa Undang-undang Islam adalah adil kerana ia bersumberkan daripada Allah yang mempunyai sifat adil. Jika ada sebahagian manusia memandang Undang-undang Islam itu sebagai tidak adil, mereka sebenarnya tidak memahami hikmah disebalik Allah menetapkan sesuatu undang-undang Islam tersebut dan bukannya Allah berlaku tidak adil kepada manusia.
Undang-undang dibuat oleh peguam atau undang-undang boleh diubah oleh peguam
Sebahagian ahli masyarakat berdebat dengan peguam dengan mengatakan sesuatu undang-undang itu tidak adil. Perbincangan adalah sesuatu yang baik. Namun ada sampai suatu peringkat sebahagian ahli masyarakat seolah-olah mempersalahkan peguam berkenaan ketidakadilan sesuatu undang-undang seakan-akan persepsi mereka bahawa peguamlah yang membuat undang-undang ataupun peguam boleh mengubah sesuatu undang-undang sekiranya ia tidak adil. Seperti yang dinyatakan sebelum ini undang-undang dibuat oleh badan yang membuat undang-undang. Di dalam sistem pemerintahan berparlimen, maka undang-undang dibuat oleh Parlimen. Manakala sebahagian undang-undang dibuat oleh Dewan Undangan Negeri. Ahli-ahli Parlimen dan Dewan Undangan Negeri adalah terdiri daripada ahli-ahli politik yang memenangi pilihanraya sesebuah negara atau negeri.
Tidak memahami dan seterusnya tidak dapat membezakan undang-undang bersifat substantif dengan undang-undang bersifat prosedural
Ada ketikanya seseorang awam berjumpa peguam dan dengan yakin meminta peguam mengeluarkan saman terhadap seseorang lain yang katakanlah telah meminjam wang berjumlah RM10,000.00 tetapi masih gagal membayar pada waktu yang ditetapkan. Orang awam tersebut yakin bahawa dia akan menang kes tuntutannya kerana baginya adalah jelas orang itu meminjam daripadanya dan masih tidak membayar hutang. Namun orang awam tersebut hampa apabila diberitahu oleh peguam bahawa mungkin beliau tidak akan berjaya dengan tuntutan samannya. Kenapa boleh jadi demikian? Perkara begini berlaku kerana si orang awam tersebut hanya melihat daripada aspek undang-undang substantif iaitu haknya untuk mendapat wang yang telah ia pinjamkan kepada seseorang dan tanggungjawab seseorang itu untuk membayar balik wang tersebut manakala peguam pula melihat lebih menyeluruh termasuk peluang kejayaan tuntutan tersebut daripada aspek undang-undang prosedural. Sebahagian ahli masyarakat tidak menyedari bahawa terdapat undang-undang prosedur iaitu undang-undang yang mengawal bagaimana membuktikan sesuatu tuntutan seperti undang-undang keterangan dan undang-undang prosedur sivil. Sebagai contoh, sekiranya seseorang itu tidak dapat membuktikan tuntutannya seperti yang dikehendaki oleh undang-undang keterangan, maka seseorang itu mungkin akan gagal di dalam tuntutannya.
Kemenangan dan kekalahan sesuatu kes di mahkamah ditentukan semata-mata oleh peguam
Sebahagian masyarakat salah anggap bahawa menang atau kalah sesuatu kes di mahkamah ditentukan semata-mata oleh peguam. Sekiranya menang kes maka peguam yang mengendalikan kes itu dianggap handal. Sehingga ada juga kata-kata negatif (dalam konteks kes jenayah) bahawa peguam melepaskan orang yang telah melakukan kesalahan jenayah. Ada pula menyalahkan peguam secara mutlak jika kalah sesuatu kes sehingga boleh membawa kepada kesan negatif yang ekstrem seperti menyebabkan peguam itu dibenci, didendam malah mungkin dibunuh. Kedua-dua fahaman tersebut adalah silap. Memang benar peguam akan menggunakan pengetahuan dan kemahirannya untuk memenangi sesuatu kes namun ia masih dalam batas undang-undang. Peguam tidak boleh membuat sesuatu di luar batas undang-undang. Peguam terikat dengan peraturan-peraturan seperti undang-undang keterangan seperti "dengarcakap" (hearsay), "kebolehterimaan keterangan" (admissibility) dan sebagainya. Peguam hanya membantu menyampaikan undang-undang dan fakta (melalui saksi-saksi), namun yang membuat keputusan mutlak sama ada seseorang itu menang atau kalah, didapati bersalah atau tidak bersalah adalah terletak pada mahkamah yang membicarakan.
Apabila seseorang itu didakwa di mahkamah (terutama di dalam kes jenayah) maka orang itu adalah bersalah
Di dalam masyarakat Malaysia secara umumnya, apabila seseorang itu ditangkap dan didakwa, maka sebahagian masyarakat telah menganggap bahawa orang yang didakwa (juga dikenali dengan panggilan "tertuduh") itu adalah bersalah. Sebahagian ahli masyarakat berpendapat demikian dengan menggunakan kaedah logik "simple" yang digambarkan dengan peribahasa Melayu "Takkan pokok bergoyang kalau tiada angin". Maksud peribahasa itu di dalam kes seseorang yang didakwa ialah "takkan orang itu ditangkap dan didakwa kalau dia tidak bersalah". Malangnya masyarakat kurang menyedari bahawa seseorang didakwa berdasarkan bukti yang diperolehi pada ketika itu. Namun banyak faktor lain yang perlu dipertimbangkan sebelum seseorang itu disabitkan bersalah oleh mahkamah. Mahkamah perlu menilai banyak faktor lain termasuklah juga adakah tertuduh difitnah, teraniaya dan sebagainya. Bayangkanlah sekiranya mahkamah tidak teliti lalu mensabitkan seseorang melakukan kesalahan membunuh orang dengan niat. Maka orang tersebut dijatuhkan hukuman gantung sampai mati. Apakah implikasinya jika setelah orang tersebut digantung, didapati kemudian ada bukti menunjukkan bahawa orang tersebut teraniaya oleh orang lain? Bolehkah nyawa orang yang digantung itu dikembalikan? Itulah di antara sebabnya di dalam kes-kes jenayah, mahkamah amat berhati-hati membicarakan sesuatu kes jenayah dan akan membebaskan tertuduh sekiranya mahkamah berpendapat pihak pendakwa gagal membuktikan kes.
